Gök Bilim Rehberi - 9b (Gökyüzü Gözleminin Matematiksel Kavramları) Güncellendi....22/11/2013

Astronomide günlük hayatta kullandığımız milimetre, santimetre, metre, kilometre gibi uzunluk ölçüleri yetersiz kalır. Bu sebeple bilim insanları uzaklıkları ifade etmek için başka birimler geliştirmişlerdir.



1-Astronomi Birimi (Kısaca AB)

Güneş ve Dünya arasındaki uzaklık 1 AB olarak adlandırılır.

1 AB= 149 600 000 km 'dir.


2- Işık Yılı (ıy)

Işığın bir yılda aldığı yoldur. Şöyle hesaplayabiliriz.
Vışık=300 000 km/s olduğu bilinmektedir.
1 yıl = 365 gün 6 saattir.
1 yıl=365 X 24 + 6 saattir.
1yıl =8776 saat   (1 saat 60 dakika ise)
1 yıl =8776 X 60 = 525 960 dakika'dır (1 dakika 60 saniye ise)
1 yıl = 525 960 X 60 = 31 557 600 saniye'dir.
Işık 1 saniyede 300 000 km yol alırsa , 31 557 600 saniyede (yani 1 yılda) ne kadar yol alır?
Işığın 1 yılda aldığı yol = 300 000 km/s X 31 557 600 s
Işığın 1 yılda aldığı yol = 9 467 280 000 000 km olur.
İşte bu uzunluk ölçüsü 1 ışık yılı olarak adlandırılır.

Yani 1 ıy = 9 467 280 000 000 km 'dir.

Dikkat edersek ışık yılı teriminde yıl kullanmamıza rağmen ışık yılı bir zaman değil uzunluk ölçüsüdür.

Dünyamıza Güneşten sonra en yakın yıldız olan Proxsima Centauri yaklaşık 4,2 ıy uzaklıktadır.


3- Parsek (pc)

Yaklaşık olarak 3,26 ıy ya da 206 265 AB'ye eşdeğer uzunluk ölçüsüdür.


Aşağıda bu 3 ölçü biriminin birbiri ile ilişkisine dair tablo görülmektedir.

Gök yüzü gözlemi için gerekli bilgilerden birisi de açı ölçüleridir. Çünkü gök cisimlerinin yerleri açı cinsinden ifade edilir bu sebeple açılar ve dönüşümleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.

Bir açının ölçüsü radyan ve derece gibi birimler kullanılarak ifade edilir.

Radyan(rad)
Bir çemberin yarıçapına eşit uzunluğa sahip yayına 1 radyanlık yay ve bu yayı gören merkez açıya da 1 radyanlık açı denir.

1,5 radyan kısaca 1,5 rad olarak yazılır.

Bir çemberin çevresinin 2 π r bağıntısı ile hesaplanır. Bu bağıntıya göre bir çemberin çevresinde 2π kadar r uzunluklu yay vardır denilebilir. O halde çemberin çevresini gören açı 2π radyan'dır denilebilir.


Derece (°)
Bir dairenin çevresinin 360 'da biri uzuanluğa sahip yayına 1 derecelik yay ve bu yayı gören merkez açıya 1 derecelik açı denir.

1 derece kısaca 1 ° şeklinde gösterilir.

Derecenin alt birimleri olarak açı dakikası (') ve açı saniyesi ('') kullanılır.

Derecenin 60'da birine açı dakikası denir.

Açı dakikasının 60 'da birine açı saniyesi denir.

20 açı dakikası = 20 ' şeklinde,

20 açı saniyesi = 20 '' şeklinde gösterilir.


1° = 60 '  

1 ' = 60 ''   ve 1 ° = 3600 '' 'dır.

Bir diğer benzetime göre şu şekilde de el ile yaklaşık bir derecelendirme yapılabilir.

Kaynaklar:

Uzay ve Astronomi, MEB yayınları, s38,46,56