Gökyüzünü gözleyebileceğimiz en iyi araç kuşkusuz ki gözümüz. Ancak bazen gök yüzündeki cisimlerin ışıkları o kadar sönük kalır ki gözümüz bu cisimleri seçemez. Ve gökyüzünde gözümüzün seçemediği o kadar güzel nesneler vardı ki insanı hayran bırakmaya yeter.Bu yazımızda gök cisimlerin parlaklıklarına değineceğiz. Ve gözümüzün gözlemdeki yerini inceleyeceğiz.
Yıldızlarla iligili kadir sistemini ilk olarak MS 2. yüzyılda Batlamyus ortaya atmıştır. En parlak yıldızları 1. dereceden saymış ve çıplak gözle görme sınırı olan 6. dereceye kadar bir sınıflama yapmıştır. Bu sınıflamaya göre, 1. dereceden bir yıldız, 2. dereceden bir yıldızdan 2,5 kat, 6. dereceden bir yıldızdan ise 100 kat daha parlaktır.
Yıldızlar parlaklık derecelerinde farklılıklar gösterdiğinden, onları parlaklıklarına göre sınıflamak için bir sistem kurulmuştur. İki türlü kadir vardır: Yıldızın yeryüzünden görünen kadir ve mutlak kadir. Mutlak kadir, farazi olarak yıldızın yeryüzünden 32,6 ışık yılı uzaktaki bulunması halinde görüneceği parlaklıktır. Mutlak kadir yöntemiyle, yıldızların yere uzaklıklarından kaynaklanan parlaklık farkları eşitlenir, gerçek parlaklık dereceleri görülebilir.
Bir gök cisminin parlaklığı ölçüsü birimi "kadir"dir. Ve insan gözü 4,5 kadire kadar (bu ortalama değerdir bazı insanlar 6 kadire kadar görebilir) cisimleri Güneş battıktan sonra seçebilir.
Ancak, sonraki dönemlerde, kimi yıldızların 1. dereceden daha parlak olduğu belirlenmiştir. Bunun kadir sisteminde yol açtığı sorunu gidermek için, sıfır ve eksi kadirler ortaya atılmıştır. Örneğin gökyüzündeki en parlak yıldız olan Sirius -1,42 kadirdendir.
Kadir sistemi Güneş'in ve gezegenlerin parlaklıklarını belirtmek için de kullanılır. Buna göre Güneş -26,8 kadirdendir. Ay'ın dolunay durumundaki kadri ise -12,5'tir. Venüs en parlak olduğu zaman -4,4; Mars ve Jüpiter ise -2,8 kadirdendir. Neptün 8,2 ve Plüton 13,7 kadirle çıplak gözle görülemeyecek kadar sönüktürler.
Uranüs ise 5,6 kadriyle çıplak gözle görme sınırı olan 6. dereceye çok yakın olduğundan zor görülebilirdir.
Çıplak gözle görme sınırı olan 6. derece, insan gözü için ortalama bir değerdir. Kimi keskin gözlü kimseler Jüpiter'in dört büyük uydusunu (Io, Callisto, Europa ve Ganymede) çıplak gözle görebilirler. Gene kimileri Venüs'ün evrelerini bile ayırt edebilecek görme yetisine sahiptir.[1]
Çıplak gözle görme sınırı olan 6. derece, insan gözü için ortalama bir değerdir. Kimi keskin gözlü kimseler Jüpiter'in dört büyük uydusunu (Io, Callisto, Europa ve Ganymede) çıplak gözle görebilirler. Gene kimileri Venüs'ün evrelerini bile ayırt edebilecek görme yetisine sahiptir.[1]
| Kadir sınıfı (m) | Yıldız Sayısı |
|---|---|
| 0 | 4 |
| 1 | 15 |
| 2 | 48 |
| 3 | 171 |
| 4 | 513 |
| 5 | 1,602 |
| 6 | 4,800 |
| 7 | 14,000 |
Tabloya göre ortalama 1000 kadar yıldızı çıplak gözle görebiliriz. Tabi bu rakamlar kağıt üzerinde geçerli bazı kaynaklarda 9600 kadar yıldızın görülebildiği yazmaktadır. Gözünüzün durumu, bulunduğunuz yer , hava ve atmosfer koşulları bu rakamların bu derece geniş aralıkta olmasına sebep olur.
En parlak 25 yıldızın görünür ve mutlak kadirleri aşağıdaki gibidir: [3]
| Yıldız | G. K. | M. K. |
| Sirius | -1,46 | 1,4 |
| Canopus | -0,72 | -2,5 |
| Rigelkent | -0,27 | 4,4 |
| Arcturus | -0,04 | 0,2 |
| Vega | 0,03 | 0,6 |
| Capella | 0,08 | 0,4 |
| Rigel | 0,12 | -8,1 |
| Procyon | 0,38 | 2,6 |
| Achernar | 0,46 | -1,3 |
| Betelgeuse | 0,50 | -7,2 |
| Hadar | 0,61 | -4,4 |
| Acrux | 0,76 | -4,6 |
| Altair | 0,77 | 2,3 |
| Aldebaran | 0,85 | -0,3 |
| Antares | 0,96 | -5,2 |
| Spica | 0,98 | -3,2 |
| Pollux | 1,14 | 0,7 |
| Fomalhaut | 1,16 | 2,0 |
| Becrux | 1,25 | -4,7 |
| Deneb | 1,25 | -7,2 |
| Regulus | 1,35 | -0,3 |
| Adhara | 1,50 | -4,8 |
| Castor | 1,57 | 0,5 |
| Gacrux | 1,63 | -1,2 |
| Shaula | 1,63 | -3,5 |
Bunun yanında çıplak gözle görebileceğimiz gök ada sayısı bir elin parmaklarını geçmez. Kuzey yarım kürede Andromeda ve kendi galaksimiz olan ( kollarından biri) samanyolu görülebilir.
Güney yarım küreden ise büyük ve küçük magellan bulutsuları görülebilir. Bunu yanında Üçgen Takımyıldızı’ndaki M33 Galaksisi, Büyükayı Takımyıldızı’ndaki M81 Galaksisi ve Su Yılanı Takımyıldızı’ndaki M83 Galaksisinin gözle görülebildiğine dair kayıtlar da vardır. [2]
Ancak gelişen teknoloji sadece hayatımıza tehdit oluşturmuyor. Artan kentleşme sokakların aydınlatılması sonuç olarak oluşan ışık kirliliği amatör gözlemcilerin işini zorlaştırıyor. Bu
sebeple gözümüze ışık toplamada yardımcı olacak aygıtları kullanmamız gerekiyor.
Bu aygıtlarda dürbünler ve teleskoplardır.
Kaynaklar:
Bilgi birikimlerini paylaşmak, çeşitli eğitici videolarla basit sorunların kolaylıkla herkes tarafından giderilmesini sağlamak, ilginç bilgileri paylaşarak keyifli zaman geçirmek amacıyla kullanıcılara çeşitli bilgiler ulaştırmayı amaçlıyorum. Bana buradan ulaşabilirsiniz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder