Amatör Teleskop Yapımı 10: Kundak Tasarımı ve Diğer Ekipmanların Temini

Bu yazıdaki amaç kendi tasarladığım kundağın nasıl olduğunu ve çalıştığını anlatarak sizlerin de kendine özgü kundakları tasarlayabilmenizdir.

Bu aşamaya geldiğinizde ikincil aynanız ve odaklayıcımızı da temin etmiş olmamız gerekir.

Kundak tasarımı aşamalarımız sırasıyla şunlar olabilir;

1-İlk önce aynayı tutucak bir düzenek
2-İkincil aynayı tutacak düzenek
3- İkincil ayna ve bakacın montajı
4-Optik tüp uzunluğunun tesbiti
5- Tüpün montajı ve ağırlık merkezini belirlemek
6- Alt kundağın tasarlanması ve tasarımın bitirilmesi

1- Ayna tutucu düzeneğin hazırlanması:

Çoğu amatör ayna tutucu düzenek deyince tuhaf mekanik bir sistem olarak algılar. Basit manada tutucu aynanın her yönde hareketini sağlayarak optik ekseni bulmayı kolaylaştırmayı amaçlar. Genellikle ayna düz bir zemine sabitlendiğinde optik eksen zeminin ve aynanın tam ortasından ilerleyecektir. Gelmek istediğimiz nokta aslında ayna tutucunun çok fazla mekanik parça içermesine gerek olamdığıdır. Ayna sağlam tutsun yeter. Aynamızı 5 mm civarında hareket ettirebilsin yeter.
Aşağıda fabrikasyon bir ayna tutucu görülmektedir.

Fabrikasyon bir ayna tutucu

Ahşaptan yapılmış ayna tutucu, ayna ve bağlantı elemanları

Ayna ve ayna tutucu monte edilmiş halde

Resimde başka bir ayna tutucu sistem görülmekte

Resimler kafanızı karıştırmasın ayna tutucular sandığınız gibi karmaşık değildir. Çalışma mantığını anlamışsanız sizde yapabilirsiniz. Aşağıda benim kendi kullandığım düzenek görülmektedir.

Ayna ve tutucu önden görülüyor.

Ayna ve tutucunun yandan görüntüsü

Ayna tutucunun arkadan görüntüsü

2- İkincil Aynayı Tutan Düzeneğin Hazırlanması:

Çoğu kaynakta örümcek olarak bilinen ikincil ayna tutucu adı üzerine ikincil aynayı tutuyor.

Aşağıda çeşitli ikincil ayna tutucu sistemler görülmektedir.

Görüldüğü gibi ikincil ayna tutucular üç kollu ya da iki kollu olabilmektedir. İkincil aynanınızı 45 derecelik açı ile kesilmiş bir çubuğa yapıştırıp bu sistemi ortasından delerek geçen bir çubuğa monte ederseniz ilk resimde gördüğünüz gibi bir tutucu hazırlayabilirsiniz.

3- İkincil ayna ve bakacın montajı:

İkincil aynayı yukarudakilere göre monte ettiğinizde ikincil aynanın merkezinden geçip tüpe gelip değdiği yerde bakacın merkez noktası olacaktır. Buna göre optik tüpe panço takımı ile uygun delik açılır. (Panço düz zemine daire şeklinde delik açmaya yarayan testeredir. Piyasa çeşitli boyutlarda satılmaktadır.)

4- Optik tüp uzunluğunun belirlenmesi:

Optik tüp deyince aklımıza soba borusu gibi tüpler gelse de aslında direk olarak böyle bir şeye ihtiyaç yoktur. Amaç ayna ve ikincil aynayı belli mesafede tutan bir sistem hazırlamaktır.

Dolayısıyla tüp yerine çubuklar da bu yapılabilir. Ama aradaki mesafenin ne olacağı ile ilgili ufak hesaplama yapmak gerekir.

Hesaplama için senaryo üzerinden konuşalım:

Aynamın odak uzaklığı 1125 mm ,

optik tüpün 28 cm ( 280mm ) ve

odaklayıcı boyu 10 cm(100 mm ) olsun.

Amaç ışık ısınlarını odak uzunluğuna denk gelecek şekilde tüpten çıkarmak. Dolayısıyla ikincil aynamızın bulunacağı mesafe, tüpün yarıçapı ve odaklayıcı uzunluklarının toplamı odak uzunluğumuza eşit olmalıdır.

Odak uzaklığı = İkincil aynanın birincil aynaya uzaklığı + optik tüp yarıçapı + odaklayıcı uzunluğu

Buradan da ;

İkincil Aynanın Birincil Aynaya Uzaklığı = Odak Uzunluğu - ( Optik Tüp Yarıçapı + Odaklayıcı Uzunluğu)

sonucuna ulaşırız.

Örneğe göre tasarlanan bir teleskopta;

İkincil Aynanın Birincil Aynaya Uzaklığı = 1125 mm - ( 280/2 + 100 ) = 885 mm = 88,5 cm

olur. Demekki ikincil ayna birincil ayndan yaklaşık 89 cm uzakta olmalıymış. Bu aynı zamanda optik tüpümüzün minimun boyutu da olur. Çeşitli parçaları monte edeceğimizi düşünürsek 95 ya da 100 cm lik bir kağıt masura ya da optik tüp işimizi görür.

Başta dediğim gibi illaki optik tüp olmak zorunda değiliz eğer çubuk kullanmışsak birincil ve ikincil ayna arasını yaklaşık 89 cm olacak şekilde çubuklarımızı kesmeli ve monte etmeliyiz.

NOT: Odaklayıcı boyutu sabit olmayan bir sistemdir. Adı üstünde odaklamayı sağlar.

Bu sebeple odaklayıcı boyunu alırken odaklayıcının mak ve min boyutlarını ortalamasını almalıyız. Örneğin odaklayıcım kapalı iken 7 cm boyunda en son açıklıkta iken 14 cm boyunda ben hesaplama yaparken ikisinin yaklaşık olarak ortası 10 cm kabul ediyorum ki uzak ve yakın cisimleri odaklarken sıkıntı yaşamayalım. Bu sebeple yukarıda ki örnekte de olduğu odaklayıcı boyu 10 cm kabul edilmiştir.

5- Tüpün montajı ve ağırlık merkezini belirlemek

Hesaplamamıza uygun şekilde tüpümüzü monte etmişsek sıra teleskobumuza eksen hareketlerini kazandıracak sistemi kurmamıza gelmiş demektir. Öncelikle teleskobumuz aşağı yukarı ( altimut) hareketi vermek için tüpümüzün ağırlık merkezini bulmamız gerekecek.
Bunun için teleskobumuzu sağlam bir iple bağlayıp yüksek bir yere asacağız eşit kollu terazi gibi dengede kaldığı noktayı işaretleyeceğiz. Bu noktaya teleskobumuz dikey eksende hareket etmesini sağlayacak bir tekerlek gibi bir şey monte edeceğiz. Ağaçtan kesebileceğimiz gibi büyük bavul tekeri, rondela vb bir şey bulacağız. Karşılıklı iki tarafa monte edeceğiz.

Bu işlemden sonra tekerleklerin altına uygun yatak açılmış bir tahta ya da mdf ye denk gelecek şekilde bir iki tahat kesip bunları alttan vidalayacağız. Ve optik tüpümüzü yataklara yavaşça yerleştireceğiz. Aşağıdaki şekil daha açıklayıcı olabilir.

Şekilden de anlaşılacağı gibi tekerlerin oturduğu tahtaların arasındaki mesafe optik tüp çapı kadar olmalıdır diyebiliriz.

6- Alt kundağın tasarlanması ve tasarımın bitirilmesi

Alt kundak teleskobumuzu sağ ve sol taraflara (azimut) çevirecektir. Bunu yapmak daha basit olacak yukarıdaki şekildeki yeşil renkli tahtanın tam ortasına bir delik açacağız, daha sonra aynı yeşil tahtanın aynısından bir tane daha keseceğiz. Tam ortasına bir delik açıp buraya bir demir ya da çivi gibi bir şey sabitleyeceğiz. İki tahta üst üste gelince Çubuk diğerinin diğer tahtanın içindeki deliğe girer ve teleskop azimut yönünde rahat hareket edebilir. Aşağıdaki şekil daha açıklayıcı olabilir.