Amatör Teleskop Yapımı 9 : Aynanın Cilalanıp Biçimlendirilip Kaplanması

İstenilen sagitta değerine ulaşmışsak aşındırmayı tamamlamışız demektir. Ve sırada aynayı cilalama kalıyor.
Cilalama ve lap yapımı için gerekli olanlar;
a-Optik Reçine (Lap yapımı için)
b-Seryumoksit (1-2 yemek kaşığı seryumoksit 500 mL'lik su şisesine konur üzerine su eklenir kıvamı süt kıvamında olması yeterlidir.)

Biçimlendirmede kullanılan seryumoksit karışımı en sağda görülüyor

c- Tahta cetvel (uzunluğu ayna çapında ya da daha fazla olan kalınlığı yaklaşık 3-4 mm cetveller yeterlidir. Piyasadaki çoğu tahta cetvel iş görür)

Amatör teleskop yapımında her amatörün en çok uğraş verdiği en zorlandığı aşama cilalama ve onu takip eden biçimlendirmedir. Bu sebeple bu aşamada son derece sabırlı olmalıyız.

Cilalama için ilk yapılacak şey lap yapımıdır. Lap aynamızı cilalamaya yarayan yüzeyine optik reçine yapıştırılmış camdır aslında.
Bunun için ilk önce aletin yanlarını alüminyum folyo ya da benzeri bir sertlikte bir malzeme ile kapatıp üzerine dökeceğimiz optik reçinenin taşmamasını sağlayan bir sistem oluşturuyoruz.

Aşındırma aletinin etrafı optik reçineyi sızdırmayacak şekilde alüminyum folyo ile kaplanmış

Ardından optik reçineyi eski bir cezve ya da metal tabakta eritiyoruz. Oprik reçine tamamen eriyince yavaşca etrafını sardığımız aletin içine döküyoruz ve her tafaya yayıyoruz. Dökerken gezdiriyoruz.

Optik reçine alete dökülmüş halde

3-4 dakika kadar bekleyince reçine yaklaşık bak kıvamına gelecek bu esnada çevredeki alüminyum folyoyu yavaşca çekerek çıkarıyoruz. Ve tahta cetvelle kenarları yaklaşık 1-2 cm olacak şekilde kareler oluşturuyoruz. Cetvelin kenarını henüz donmamış reçineye yavaş bastırıyoruz. Kareleri bu şekilde çabucak oluşturuyoruz . Çünkü reçine hızla donar.

Ardından önceden hazırladığımız seryumoksitten reçineye biraz sürüp aynayı üstüne kapatıyoruz. Ve aynanın üstüne 5 lt lik su bidonu dolu vaziyette koyuyoruz.

Ve 10-15 dakika kadar güzelce donmasını bekliyoruz. Bu esnada cilalama aleti tam olarak aynamızın çukur kısmının şeklini alacaktır.

Biçimlendirme aleti ve üstünde ayna görülmekte

Cilalama aletimizi hazırladıktan sonra cilalamaya geçebiliriz.

Cilamada ayna üstte konumda (MOT) ileri geri hareketle çalışıyoruz. Alete sık sık seryumoksit sürüyoruz. Aşırı kuvvet uygulamadan çalışıyoruz.

Aşağıda bununla ilgili video paylaştım.

Peki ne kadar çalışacağız.
Çoğu amatör inç başına bir saati uygun bulur. Örneğin 10"'lik ayna için 10 saat cilalama yeterli görülür.
Cilalamanın yeterli olup olmadığı lazer ışığı ile anlaşılır. Lazer yaklaşık 45 derecelik açı ile aynaya tutulur ve aynanın yüzeyinden giren lazer noktası gözlenir. Lazerin aynaya girdiği yer seçilemiyorsa yeterince cilalanmış demektir.
Ayrıca cilalamaya başlar başlamaz aynanızın puslu yüzeyinin tamamen düzeldiğini göreceksiniz.

Yeterince cilalama yapıldıktan sonra aynanın biçimlendirilmesi işlemine geçilir. Son derece titizlikle ve yavaş çalışılması gereken bu aşamada ayna tamamen bozulabilir ya da çeşitli optik kusurlar oluşturulabilir. Bu sebeple dikkatle çalışılmalıdır.

Biçimlendirme de W hareketi denilen bir hareket türü kullanılır. Bu hareketin amacı aynanın küresel yüzeyini parabol haline getirmektir.
Peki aynanın yeterince parabol olduğunu nasıl anlayacağız. Bu aşamada RochiZ adlı programı kullanacağız.

Programı bu bağlantıdan indirebilir ya da arama yoluyla google da bulabilirsiniz. (Linkte açılan sayfada dosya menüsünden indire tıklıyoruz)
Programın kullanımından kısaca bahsedelim.

Arayüzde değiştirebileceğimiz 3 temel kısım var .
Aynamızın çapı, merkez uzaklığı ve rochi test cihazının merkeze göre konumu.
Şeklide açıklığı 200 mm ve merkez uzaklığı 2000mm olan bir aynanın merkezdeki rochi banları görülüyor.

Yukarıdaki şekilde açıklığı 200 mm ve merkez uzaklığı 2000 mm olan aynanın rochi cihazı merkezin yaklaşık 5 mm içinde iken bantların olası görüntüleri görülmektedir.

Bu sekilde ara ara test yaparak rochi bantları programdakine benzeyene kadar çalışıyoruz. Normal şartlarda 2 saatlik bir biçimlendirme yeterli olacaktır.

Peki aynamınzda rochi bantlarını nasıl gözleyeceğiz ona bakalım.
Bunun için rochi test cihazına ve rochi ızgarasına ihtiyacımız var.
Sistem aşağıdaki gibi kurulur ve ızgaranın ardından gözlem yapılır. Ve programdaki bantların duruşu ile karşılaştırılır.

Aşağıda biçimlendirilmesi henüz tamamlanmamış bir aynaya ait rochi testi görülüyor.

Aşağıdaki videoda ise ısının rochi bantlarındaki bozulma etkisi görülüyor. Eğer ortam çok sıcaksa rochi testinde bantlar düzgün görülemeyebilir. Ya da dalgalı görülebilir.