Amatör Teleskop Yapımı 8 : Çalışmaya Başlama (Aşındırma Yöntemleri)

Aşındırma temel olarak olarak iki şekilde yapılır.

1-Kaba Aşındırma
2-İnce Aşındırma

Önce kaba aşındırma yapılır. Aşındırma esnasında oluşacak kusurlar ayna üstte ya da altta konumlarında çeşitli hareketlerle düzeltilebilir.

Normal olarak ilerleyen aşındırma işlemlerininde genel olarak MOT konumu kullanılır. Bazı kusurları düzeltmek için TOT hareketleri gerekebilir. Örneğin cilalamada oluşan astigmatizm sorunu TOT hareketi ile çalışılarak giderilebilir.

1- Kaba aşındırma: Silisyumkarbür tozları ile yapılır. 80 grtilik SiC tozları ile aşındırmaya başlanır.
Elinizde alet ve ayna (cam) varsa alet allta çalışmaya başlarız. Eğer elinize 2 adet cam gelmişse bunlardan birini alet birini ayna olarak seçebilirsiniz.


Aşağıda sıralanan üç temel hareket, ayna yapımının esaslarını oluşturmaktadır;

· Kiriş hareketi (chordal stroke) Kaba aşındırma sırasında kullanılır. Ayna yüzeyindeki içbükey eğriliğin ilk olarak oluşturulmasına (curve generation) yarar.



Bir diğer videoya göz atabilirsiniz.




  · Normal hareket (1/3 center over center stroke) Ayna ve aşındırma aracının merkezleri üzerinde, yarıçapın 1/3 ü genlikle gerçekleşen hareket. Kaba aşındırma, ince aşındırma ve cilalama sırasında kullanılır. Bir küre oluşmasına yol açar. Ayna, (ya da alet) çapının 1/6 sı kadar aracın (ya da aynanın) dışına taşacak şekilde merkezler ekseni boyunca hareket eder.




W hareketi Biçimlendirme (figuring) sırasında kullanılır. Küresel içbükey yüzeyi paraboidal hale getirir. Cilalama konusunda bu harekete ayrıntılı deyineceğim.


Aşındırmaya başlarken  10" lik bir cama(ayna olacak) 2-3 çay kaşığı SiC koyulur. Atomizerle hafifçe ıslatılır ki tozlar havalanmasın. Ardından ayna olacak cam (artık buna kısaca ayna diyeceğim) üstte konur ve 4-5 kere ileri geri hareketi ile  tozların aynayı ve aleti aşındırması sağlanır. Her 4-5 ileri geri hareketten sonra hem alet hem ayna çevrilerek ayna ve cam arasındaki kusursuz küresel yüzey oluşumuna destek olunmalıdır. Çevirme yönlerinin karıştırmamak ve düzenli hareket için aynanın arka yüzeyi 1-12 arasında saat gibi ökçeklendirilebilir. Böylece her yönde çalışıldığına emin olunur.


Ne düzeyde aşındırma yapılıp ulaştığınız sagitta değerini öğrenmek için ara ara (örneğin 5 kez toz ekleme yapınca...Ya da bu aralığı siz kendiniz çalışmanızla zaten anlayacaksınız.) ölçüm yapılmalı.

Komparatör saati ile sagitta ölçümü

Ara ara çizik testi yaparak aynayı düzgün aşındırıp aşındırmadığımızı kontrol etmeliyiz. Bunun için aynanın aşındırdığımız tarafına kurşun kalemle kareler çizeriz ardından aşındırma yaparak kurşun kalem izinin düzgün bir şekilde aynadan silinip silinmediğini kontrol ederiz. Düzgün silinmeyen kurşun kalem izleri o bölgenin daha az aşındırıldığını gösterir ve bu yönlerde hareketi bir miktar arttırarak ( bu yönde 4-5 değil 10 ileri-geri hareketi yapabiliriz.) ayna ve alet uyumunu arttırız.

Hedeflediğimiz sagitta değerinin %75'ine ulaştığımızda ince aşındırma işlemine başlayacağız. Örneğin;
10" lik ayna yaparken f/5 odak oranı isteyen bir amatör için sagitta 3,125 mm olmalıdır.
Sagittayı hesaplamak için bu yazımdan bilgi alabilirsiniz.
Dolayısıyla kaba aşındırma ortala 2,4 mm sagittaya ulaştığımızda bitmiş olur. Ve diğer tozları kullanmaya başlarız.


2-İnce Aşındırma:

Bu aşamaya geçebilmek için 80 gritlik SiC tozlarla sagittamızın %75'ine ulaşmış olmalıyız.
İnce aşındırmada sırasıyla 120 - 180 - 220 ve 280 gritlik SiC kullanacağız. Her aşındırıcıyla ortalama 45 dk çalışmamız yeterli olacaktır. Bu aşındırma esnasında sagittamız artık eskisine göre daha az ilerlemeye başlayacaktır. Kontrollü bir şekilde sagitta değerimize yaklaşacağız.
Bu esnada ayna üstte ve normal hareketle çalışıyoruz.

Hedeflenen sagittayı tutturmak genellikle zordur. Örneğin f/5 odaklı ve sagittası 3,125 mm olmasını isteyen amatör 3 mm ulaştığında diğer tozlara ilerleyebilir. Olurda sagitta çok geçilişse örneğin 3,3 mm gördük. Ayna altta (TOT) ve kiriş hareketleriyle  sagitta azaltılabilir.

Ara ara aynayı temizleyerek lazerle ışık geçirgenliğine bakarak aynanın her yerinden aynı miktarda ışık geçişi oluyor mu bakmalıyız.

Bu aşama en çok karşılaşılan sorunlar ;

a)kenar kırılması
b)derin çizikler

Kenar kırılmaları genellikle hızlı ve çok baskı uygulayarak çalışmadan ya da kiriş hareketlerinde aşırı kuvvetten olur. Çünkü ayna aşındıkça kenarları bıçak kadar incelir ve keskin olur kırılmaya müsait hale gelir. Bu sebeple ayna kenarları gerekli ise pahlanmalıdır.
Pahlama için çok büyük dişli olmayan eye ya da biley taşı kullanılabilir.



Aşındırma esnasında oluşan çizikler amatörleri son derece korkutur . Ancak ayna ıslakken gözle silik şekilde görülen ya da büyüteçle gözlenen çizikler ilerleyen aşamalarda kendiliğinden kaybolur endişeye gerek yoktur.  Ancak çizikler elle ve gözle çok görülebiliryorsa  bir önceki aşındırıcı toza dönülüp çizik giderilmeli ve öyle devam edilmelidir. Örneğin 120 grit aşındırmada derin bir çizik yaptık biraz çalıştık ama gitmedi. Elle tırnakla farkediliyorsa bir önceki toz olan 80 grite dönüp çiziği kaybedip öyle devam etmek gerekebilir.

Alüminyumoksit tozlarla cilalarken meydana gelen çizikten cilalamada eser kalmadı

Aynaya alttan ışık tutulunca görülen derin çizikten yine bir eser kalmadı(120 grit Sic ile çalışırken meydana geldi)

Ardından ince aşındırma AlO ile devam eder. (Alüminyum oksit Al₂O₃ şeklinde bir bileşiktir. Yazım kolaylığı için AlO yazıyorum)

320-500-800-1000-1200 gritlik tozlar yarım litrelik su şişelerine sulandırılır ve öyle kullanılır. Her şişeye yaklaşık 1-2 yemek kaşığı koymak yeterli olacaktır.
Her tozla yaklaşık 45 dakika çalışmak yeterli olacaktır.

Alüminyumoksit aşındırıcılar görülmektedir. (en soldaki hariç)

AlO aynayı sadece aşındırmıyor aynı zamanda kimyasal olarak da etki ediyor. Bu sebeple derin çizikler oluşturmadan normal hareketle çalışmaya devam edilmelidir.Yine de ufak çizikleri dert etmeye gerek yok.
Bu aşamada sagitta artık neredeyse sabit kalacaktır.

Tüm tozlarla çalıştığımızda aynamız neredeyse cilalı bir cam kadar pürüzsüz olacaktır. Ancak görüntüsü hafif boz kalacaktır.

Aşındırma sonunda aynanın yüzey durumu. Aynanın arkasına yazılan yazılar hafif puslu görünüyor. Tam bir cam gibi görünmesi için ciladan sonra olacaktır.

Bundan sonra yapacağımız iş cilalama olacaktır.